عرشِ ناز  

اے کہ نامت بر زبانِ ما غریباں ہر دمے
وے کہ یادت مُونسِ ہر بیدلے در ہر غمے
از جمالِ  رُوئے تو جمعیّت ِ صد جان و دل
دز پریشانیِّ زلفِ تُو، پریشاں عالمے
از خطا  شرمندہ ام لطف بفرما اے کریم!
رشحۂ ابرِکرم، موجے نہ کاہد از یمے
ساقیم آں بادہ اندر کاسۂ جاں ریختہ
درنگاہِ مستِ من شُد چُوں خزف جامِ جمے
خود بِگو چُوں عُرضہ دارم بر تُو حالِ شوقِ دل
نامۂ من تنگ دامن ، نامہ بر نا محرمے
ناوکِ تُو چُوں  کہ باشد چارۂ زخمِ جگر
اے خوشا صیدیکہ از تیرِ تُو یابد مرہمے
جاں بلب آمد نصؔیر از فرقتِ دلدارِ خویش
زندگی یا بد اگر بیند رُخِ آں ہمدمے
(عرشِ ناز)

دیدۂ ما ہر زہ گردِ جلوۂ گلزار نیست
خود گلستانیم مارا با گلستاں کا ر نیست
در نگاہِ ما نگنجد عشوۂ رنگِ دوئی،
ماسوا را در دلِ وحدت پرستاں بار نیست
حُسنِ کامل بے نیاز از منّتِ مشّاطگیست
کاملاں را احتیاجِ جُبّہ و دستار نیست
قدرِ گُل بلبل بداند قدرِ جوہر جوہری
در نگاہِ زاغ و کر گس وَقعتِ گلزار نیست
دانہ را آخر بہ ہمّت می کشد مورِ ضعیف
ہیچ کارے پیشِ  اربابِ  ہمم دشوار نیست
خار و خس راہم کند سیراب ابر ِنو بہار
رحمتِ حق محض بہر ِمردِ خوش کردار نیست
چشمِ بلبل لائقِ دیدارِ رُوئے گُل بود
ہر نظر شائستۂ دیدِ جمال ِ یار نیست
از زباں گویا تراست آرے نگاہِ کاملاں
اہل ِ معنیٰ رابہ محفل حاجت ِ گفتار نیست
ہر کہ اُوکل  شد پیندار ش چو طُوطی رازداں
ہرکہ پیماید قوانی رومی و عطّار نیست
برنہ تابی جلوہ اش، عکسِ جمالش رابیاب
چوں بہ احمد^ﷺ گم شدی، دیدِاَحَد دشوار نیست
کافر ِ عشقم بہ قولِ حضرتِ خسرو، نصیؔر
’’ہر رگِ من تار گشتہ حاجت ِ زُنّار نیست‘‘
(عرشِ ناز)

غنی شدیم ز جاہ و جلالِ شاہانہ
بس است فخرِِ غلامیِّ پیرِ میخانہ
بہ  پیشِ چشمِ تو ہیچ است جام و پیمانہ
نثارِ نیم نگاہت ہزار میخانہ
تُو ہمچو شمعِ فروزاں عِذار افروزی
بہ گِردِ رُوئے تو گردم مثالِ پروانہ
خرو حجاب و جنون است بار یابِ حضور!
اگر تو واقفِ رمزی، مباش فرزانہ
ز حُسن تُست نمایاں جمال  وجلوۂ حق
حدیث ِ شمس و قمر پیشِ رُویت افسانہ
ہزار فتنہ ز موجِ خرامت انگیزی
بہ صحن ِ گُلکدہ مخرام بیش مستانہ
ز چشمِ غیر نہاں باش و دلبرانہ درآ
بہ انتظار گہِ چشمِ، بے حجابانہ
جنون ِ ہوش و خرد راز مغز بیروں کن
بپائے یار بنہ عقل و ہوش نذرانہ
براہِ میکدہ یاراں کنید تدفینم
زہے نصیب شوم خاکِ راہِ میخانہ
مراں ز بار گہِ خویشتن مرا ہر گز
کہ آمدم بہ درِ تُو نیاز مندانہ
نصیؔر فاش مگو حرفِ راز در محفل
کہ بس بلند شدی در طریقِ رندانہ
(عرشِ ناز)

اگر است در دلت آرزو کہ نظر بخوش نظرے رسد
بحریم ِ جلوۂ خود نشیں کہ ترا ازو خبرے رسد
شبِ تارد گریۂ مستقل منم و کشا کشِ زخمِ دل
بہ امید ِ آنکہ ستارہ اے سرِ مطلع سحرے رسد
خبرے نیامدہ از قفس زمآل ِ طوطِی خوش نَفَس
مگر اہتمام ِ گزندِ اُو بہ غُبار ِ مُشتِ پرے رسد
مئے جُستجو نہ چشیدہ ای بہ تجسُّسے نہ خمیدہ ای
توُ بہ فہمِ خود چہ رسیدہ اے کہ بہ کُنہ ِ تو دگرے رسد
بہ نگاہِ پُر ہوسانِ تن چہ تمیزِ آدم و اہرمن
پئے امتحاں بہ عیارِ فن مگر آنکہ دیدہ درے رسد
چہ کشی مذلّت ِ مُبہمے بہ تلاشِ کوثر و زمزمے
بدہش زگریۂ شب، نمے کہ بہ نخلِ دل ثمرے رسد
مدد اے کرشمۂ آرزو کہ نصؔیر در رہِ جُستجو
نَفَسے کشد، سخنے زند، قدمے نہد، بہ درے رسد
(عرشِ ناز)

چہ سخن رسید ز شورِ دل بہ لبانِ زمزمہ سازِ من
کہ بہ خلق رفتہ قیامتے زنوائے سینہ گدازِ من
چہ طلسمِ حیرتِ مُطلقم، چہ فسونِ عقلِ مجرّدی
نہ بمن رسد تگ و تازِ تو نہ بتو رسد تگ و تاز ِ من
مخروش پیشِ من ایں قدر بہ غرورِ نعمتِ سیم وزر
کہ بلندیِ سرِ آسماں نرسد بہ گردِ نیازِ من
نہ من آنچناں کہ بتو رسم نہ تو آنچناں کہ بمن رسی
تو و بزمِ عشرت و عافیت من و نالہ ہائے درازِ من
شدہ ام ز جلوۂ دوست پُرپس ازیں مراہمہ اُوشَمُر
کہ شرارِ برقِ حقیقتش ہمہ، سوخت طُورِ مجازِ من
عبث است ذکرِ مئے دَنی بگذار ایں ہمہ پُر فنی
بنشیں کہ یک دو قَدَح زنی ز نگاہِ بادہ نوازِ من
بہ قضائے مُفتیٔ رنگ و بُوبہ کرشمہ ہاہمہ کردہ خُو
چہ تو وچہ جلوۂ نازِ توچہ من وچہ رنگِ نیازِ من
نہ نِہم بہ عظمتِ آسمان سرِ مُحتشَم بہ درِ خساں
کہ نداد درسِ تملّقم ز ازل معلمِ نازِ من
بہ سُرورِ دیدۂ سُر مگیں نگہے کرشمہ در آستیں
بہ خمِ دو کاکلِ عنبریں کرم اے شکستہ نوازِ من
نہ روَم بہ مسجد اگر کشاں زجنوں سری غلطم مخواں
بہ دریکہ خم شود آسماں چہ بساطِ پُشتِ نماز ِ من
چہ کنم نصیرؔ بہ ناکساں نَظَرِ ہوس پئے آب و ناں
کہ ہزار مرحمت و کرم بنمودہ میرِ حجازِ من
(عرشِ ناز)

تَعالَی اللہ چہ زیبا بر سرِ محفل نَشَستستَش
تُو گوئی جان و ایمان و دلِ عالم بد ستستش
جنوں درکارِ خود ہشیار از فیضِ نگاہِ اُو
خرد رم خوردۂ جامِ رحیق ِ چشم ِ مستستش
کجا اغیار و اعدا خویش را بیگانہ می بینم
کہ از پیوستنش بس و حشت افزا تر گَسستستش
ز یادِخود مدہ  آوارۂ دشتِ محبّت را
بجان ِ تو کہ  یادِ تو متاع ِ بُودو ہستستش
دلِ عاشق در آشوبِ ملامت آنچناں ماند
کہ صیّاد است و از ناوک زبوں صیدے بہ ثشستستش
خِضَر در سبزہ خطّش بہار زندگی جوید
مسیحا نیم جاں در یاد ِلعلِ مے پر ستستش
ز افسوں کاریِ مہر و عتابش سخت حیرانم
کہ ازوے در جہانِ دل گُشادِ کارو بستستش
چہ دریا بند ایں صورت پرستاں ذوقِ آں رندے
کہ مثل موج صد وار فنگی ہا در شکستستش
نہ وار ستست از پیکانِ چشمِ مستِ اُو صیدے
ز دام ِ طُرّہ َ پُر خَم کرا یارائے جَستستش
جہانِ گُل رُخاں مخمورِ چشم ِ مے پر ستستش
نہ گُنجد در بیاں با رفعتِ آں مردِ حق مستے
کہ شان و شوکت ِ آفاقیاں در دیدہ پستستش
بہ چشمِ کم مبیں ہر گز نصؔیرِ درد ساماں را
کہ شام ِ زندگی  روشن تر از صبح ِ الستستش
(عرشِ ناز)

سرِ لوحِ مُصحف رُخ گُشا کہ بہارِ صبحِ دمیدہ ای
کر مے کہ یُوسفِ رحمتی، نظرے کہ دولتِ دیدہ ای
ہوسِ نیازِ ہر آستاں نہ کشد بہ ہر زہ گدائیم
بہ غیار ِ راہِ تو قانعم تو اگر ز من ببریدہ ای
پر وبالِ سعیٔ عبث مزن بہ عبور ِ بام ِ الُوہیت
بوفائے حقِّ عبودیت کہ بہ فکرِ سگ نرسیدہ ای
نفسے بمشقِ خود آگہی نظرے گُشا و بخود نگر
کہ امینِ جلوۂ سرمدی کہ بہارِ حُسنِ ندیدہ ای
چہ بلا ربودۂغیرتی کہ بجذبِ پُر اثرِ نَفَس
تب و  تاب ِ جوہرِ رنگ  و بُو ز دماغِ غُنچہ کشیدہ ای
ستم است ایں روشِ جُنوں کہ ز خود فریبی پر فُسوں
نظرے بہ اُو نہ گشودی و نَفَسے ز خود  نر میدہ ای
نہ بچشمِ تو اثر ِنمے، نہ بسینہ ات خلشِ غمے
چہ تشخّصی چہ تعیّنی کہ بداغ ِ دل نہ  پتیدہ ای
غمِ چشم و کاکل ِ این و آں  پئے تست جائے ندامتے
تو کہ جیب ِ ہستی خویش را بجنون ِ خود ندریدہ  ای
چہ قدر بخواہشِ ماسوا، رمِ تُست ہر زگی آشنا
کہ دل ِ تو طُور ِ تجلّی و توبہ طوفِ کعبہ دویدہ ای
عجب است قصّۂ  غفلتت کہ بہرزہ شورشِ ما ومن
بحضورِ سمعِ قبولیت سخنے ز خود نشنیدہ ای
قِدَم و حُدوث ِ  تو پُر زیاں ، عدم و وجود ِ تو ہمعناں
تو اگر بیادِ نگاہِ  اُو قدَحِ جُنوں نہ کشیدہ ای
طرب اے نصؔیر ابو لبیاں چہ شوی فسردہ زا بلہاں
کہ تو در نگاہِ چمن دلاں ہمہ جلوہ ای، ہمہ دیدہ ای
(عرشِ ناز)

چہ دلے کہ مستِ طرب نشد ز دو چشِم بادہ بجامِ تو
چہ قیامت است کہ ست نزد ز خرام ِ  فتنہ گامِ تو
خمِ زلف تست مرا اماں سرِ کُوئے  تست بہارِ جاں
نروم بہ طُور ِ تجلّیے ز درت، بہ عظمتِ نامِ تو
زفسوں خرامئ خود خجل ہمہ غرقِ حسرت ِ دیدنت
خبر ے کہ کرد بہ آہواں ز بہار ِ موجِ خرامِ تو
بمقام صُلح رسیم کَے، تُوبہ زہد و من بہوائے مے
بتاملّے مژہ باز کن چہ جواب ِ من، چہ سلام ِ تو
چہ بساطِ ذرّۂ ناتواں چو سمندِ اخضرِ آسماں
بہ فُسوں عنانیِ کہکشاں نرسد بہ گردِ خرامِ تو
دل من بہ نشّۂ معنوی شدہ مستِ بادۂ سرمدی
تو کجا و یاد ِ من از کجا دو جہاں فدائے پیام تو
اگر از تو مہر بریدہ  ام وگر از درت برمیدہ ام
کرمے بمن کہ رسیدہ ام بحریمِ رحمت ِ عامِ تو
تُو و مشقِ زینت و آئنہ پسِ پردہ باہمہ آبرو
من و چشم و کوئے ملامتے بہ اُمیدِ جلوۂ بامِ تو
خم و پیچِ موجۂ سطحیم چہ زنم دم از عُمق آگہی
قمرِ سپہرِ تقدّسی، چہ، رسم بہ عرش ِ مقام تو
بہ درِ خزانکدۂ جنوں چو بہارِ یاد تو پانہد
بخدا کہ صبحِ طرب دمد بہ دیارِ وحشیِ رامِ تو
چہ کنم جُز اینکہ جبیں نِہم بہ غبار ِ راہِ تصوّرت
لبِ خشک و زحمت ِ موجِ یم،منِ تیرہ بخت وپیام ِ تو
چہ گُلی بہ گُلکدۂ صُوَر بہ جمالِ غمزۂ ناز و فر
کہ زباں خورد  خمِ گردشے بہ طواف ِ کعبہ نام ِ تو
تب وتابِ سینہ بخُوں رسد، دو جہاں بدام ِ فسُوں رسد
دلِ عالمے بجنُون رسد ز تبسِّم لبِ بامِ تو
لبِ تست معبد ِ رنگ و بُو، رُخِ تست کعبۂ آبرو
چہ کنم اگر نہ جنُوں کنم من ِ پر شکستہ بہ دامِ تو
شدہ غرق زَورقِ آرزو بہ ہجومِ لُجّہ جُستجو
کرم اے نصؔیرِ شکستگاں! کہ نصؔیرِ خستہ غلامِ تو
(عرشِ ناز)

باچہ ناز اے سَروِ زیبا باچہ رفتار آمدی
رونقِ گُلہا شکستی چوں بہ گلزار آمدی
صید خواہی کرو صدہا مُرغِ دل اے نازنیں!
در گلستاں باکمندِ زلفِ خمدار آمدی
چوں تو اندر خانہ بودی خانہ بر انداختی
یک جہاں دیوانہ کردی چوں ببازار آمدی
دردِ دل شُد راحتِ جاں اے بُت ِ عیسیٰ نَفَس!
از کرم چوں بر سرِ بالینِ بیمار آمدی
وا نمودی حُسنِ  خود در جلوہ ہائے رنگ رنگ
گاہ بر منبر شدی گہہ بر سرِ دار آمدی
لالہ گشتہ پا بہ گِل ، گُل، از رخت ماندہ خجل
اے سرت گردم بایں خوبی بہ گُلزار آمدی
باورم آمد کہ عُمر ِ رفتہ ہم آید بباز
تا تو یارِ بے وفا در خانۂ یار آمدی
از غمِ  عشق بُتاں آزاد بودی در جہاں
اے دلِ ناداں بُزلفش خود گر فتار آمدی
کارِ مرداں روشنی و گرمی است^۱؎ آرے نصؔیر
بزمِ یاراں گرم کردی چوں بہ گفتار آمدی
(عرشِ ناز)

                                                              ^{۱؎  کار مرداں روشنی و گرمی است، یہ مصرح حضرت مولانا رومی رحمۃ اللہ علیہ کاہے}

عاشقاں را عزّو شانے دیگر است
شوکت و اجلال و آنے دیگر است
آنکہ کردہ صیدِ خود مرغِ ولم
آں کماں ابرو جوانے دیگر است
داستانِ دل ز دل دلبر مپرس
داستانش، داستانے دیگر است
شاد از وصلیم و ناشاد از فراق
گلشنِ ما را خزانے دیگر است
اے کہ بینی بر  لبم موجِ نشاط
در ولم آہ و فغانے دیگر است
نے گذر آنجا گمان و  وہم را
محوِ حُسنت را جہانے دیگر است
تُو قدم بنہی گر از راہِ کرم
ایں زمیں ہم آستانے دیگر است
سادہ دلہا را کند  غارت ز حُسن
رہزن ِ ایں رہ جوانے دیگر است
شد مکانِ دل خمِ زلفِ بتُان
ہر مکینے را مکانے دیگر است
از دکانِ جَو فروشاں جُو طلب
دُرِّ معنی ٰ از دکانے دیگر است
در طریق ِ جستجوئے بے نشاں
بے نشاں گشتن نشانے دیگر است
زہدو تقویٰ، حسن وخوبی ، علم وعشق
مہرٰؔ ما را آسمانے دیگر است
بہرِ تفہیمِ کلامِ ما نصؔیر
نکتہ سنجے، نکتہ دانے دیگر است
(عرشِ ناز)